Znaczenie i naturę Drogi Neokatechumenalnej zdefiniował Ojciec Święty Jan Paweł II pisząc w 1990 roku: „Wśród rzeczywistości zrodzonych przez Ducha Świętego w naszych czasach znajdują się Wspólnoty Neokatechumenalne, których skuteczność dla odnowy życia chrześcijańskiego bywała honorowana przez mojego poprzednika Pawła VI jako owoc Soboru…” i …dalej: „Uznaję Drogę Neokatechumenalną za itinerarium formacji katolickiej ważnej dla społeczeństwa i czasów dzisiejszych. Życzę zatem, by Bracia w Biskupstwie doceniali i wspomagali – razem ze swymi Prezbiterami – to dzieło dla nowej ewangelizacji, aby ono realizowało się zgodnie z liniami zaproponowanymi przez inicjatorów, w duchu posługi Ordynariuszowi miejsca i w komunii z nim…”

    Papież Paweł VI w obliczu procesu sekularyzacji, widząc potrzebę ożywiania wiary, mówił w 1974 r.: „Przeżywanie i rozwijanie tego przebudzenia jest tym co nazywacie formą katechumenatu pochrzcielnego, który będzie mógł odnowić w dzisiejszych wspólnotach chrześcijańskich te oznaki dojrzałości i pogłębienia, które w Kościele pierwotnym osiągano w okresie przygotowania do chrztu. Wy czynicie to po chrzcie. „Przed” czy „po” jest – powiedziałbym – rzeczą drugorzędną.”

    Jan Paweł II w Adhortacji Catechesi tradendae stwierdził, że wielu chrześcijan w parafiach znajduje się w sytuacji „jakby katechumenów”.

    Powszechnie używa się określenia „Neokatechumenat”, bo Drogę, na której oczywiście nie powtarza się chrztu, zasadniczo proponuje się ludziom, którzy już zostali ochrzczeni, lecz nie posiadają wystarczającej formacji chrześcijańskiej.

    W 2008 r., w uroczystość Zesłania Ducha Świętego, Stolica Apostolska zatwierdziła definitywnie Statut i – jak to podkreślały prasowe agencje katolickie: „uznała Drogę Neokatechumenalną nie jako stowarzyszenie czy ruch, lecz – szanując i potwierdzając intencję jej inicjatorów – uznała ją za itinerarium (tzn. drogę) wtajemniczenia chrześcijańskiego dla ponownego odkrycia Chrztu, czyli za katechumenat pochrzcielny w służbie diecezjom i parafiom. Jest to gest o wielkiej doniosłości, gdyż dotyczy pierwszego katechumenatu pochrzcielnego uznanego oficjalnie przez Kościół katolicki. Ważnym aktem było też zatwierdzenie przez Papieską Radę do spraw Świeckich, dekretem z 26.12.2010 r. (w święto Świętej Rodziny) Dyrektorium Katechetycznego Drogi Neokatechumenalnej.

    Jako inicjacja chrześcijańska Droga nie może być rozumiana jako zrzeszenie, ruch czy samodzielna instytucja, jest procesem formacyjnym, który pozostaje w służbie biskupom jako narzędzie i sposób diecezjalnej realizacji wtajemniczenia chrześcijańskiego i stałego wychowania wiary. Ten proces formacyjny pełni rolę służebną w parafiach, by otwierać duszpasterstwo ewangelizowania młodzieży i dorosłych, prowadząc ale i przywołując do wiary także oddalonych.

    Zatem istotą jest otwieranie drogi nawrócenia w parafii, aby stopniowo, etap za etapem, w katechumenacie pochrzcielnym, przeżywanym w małych wspólnotach, utworzonych przez osoby w różnym wieku, o różnej pozycji społecznej, wykształceniu i kulturze, pomagać ludziom doświadczać, co znaczy być chrześcijanami i wzrastać w wierze. Wspólnoty takie powstają dzięki otwartym dla wszystkich katechezom – przepowiadaniu kerygmatu. Katechezy i całe itinerarium neokatechumealne opierają się na „trójnogu”: Słowo Boże – Liturgia – Wspólnota.

Katechezy te przez ok. 2 miesiące głosi na zaproszenie proboszcza ekipa świeckich, zawsze z prezbiterem. W ich trakcie celebruje się Liturgię Pokutną i Liturgię Słowa, podczas której uczestnikom wręcza się Biblię. Katechezy kończą się wyjazdem poza parafię na dwudniową konwiwencję, gdzie uczestnicy m.in. poprzez specjalne katechezy przygotowywani są do przeżywania Liturgii Eucharystii ze zrozumieniem pełni znaków. Na zakończenie, z chętnych osób zostaje zawiązana wspólnota, która potem gromadzi się dwa razy w tygodniu; na Liturgii Słowa i niedzielnej Eucharystii, sprawowanej z reguły w sobotę wieczorem. Katechiści powracają następnie okresowo, zwykle raz w roku, aby prowadzić różne przejścia itinerarium neokatechumenalnego, czuwać, aby przebiegało ono zgodnie z charyzmatem przekazanym przez inicjatorów i zatwierdzonym przez Kościół oraz dawać wskazania konieczne do rozwoju poszczególnych faz i etapów.

    Droga Neokatechumenalna narodziła się w 1964 roku w Madrycie, dziś w 106 krajach, 880 diecezjach, w ok. 5700 parafiach ma ok. 19.000 wspólnot. Do Polski dotarła w roku 1975, a do naszej diecezji 34 lata temu – na zaproszenie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Dziś w całej Polsce liczy ona ok. 1000 wspólnot.